ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ
Εισηγητής: Αναπλ. Καθ. κ. Αριστοτέλης Νανιόπουλος
- Εισαγωγή
Ο όρος ανάπτυξη μπορεί να
ορισθεί σαν μια δυναμική διαδικασία με χαρακτηριστικά οικονομικής μεγέθυνσης
που επιφέρει και προϋποθέτει δομικές αλλαγές σε διάφορα πεδία των ανθρωπίνων
δραστηριοτήτων όπως : κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό κ.λ.π.
Η ύπαρξη αποτελεσματικών συστημάτων μεταφοράς είναι
αναγκαία συνθήκη, όχι όμως και ικανή, για την ομαλή λειτουργία και εξέλιξη στα
διάφορα πεδία ανθρωπίνων δραστηριοτήτων που συμπεριλαμβάνει ο όρος ανάπτυξη.
Η σχέση μεταφορών και ανάπτυξης είναι για πολλούς
αμφιλεγόμενη. Η ανάπτυξη προϋποθέτει την ύπαρξη αποτελεσματικών συστημάτων
μεταφοράς που θα βοηθήσουν στην γρήγορη και οικονομική μεταφορά προσώπων και
αγαθών στους διάφορους τόπους προορισμού. Μπορεί όμως η δημιουργία συστημάτων
μεταφοράς, από μόνη της, να υποβοηθήσει ή και να προσελκύσει ανάπτυξη; εδώ οι
απαντήσεις ποικίλλουν.
Η διατύπωση ενός αναπτυξιακού οράματος – δόγματος
για μια περιοχή, όπου να λαμβάνονται υπόψη τα ισχυρά και αδύνατα σημεία της, οι
ευκαιρίες και οι απειλές και η ανά τακτά διαστήματα αναδιατύπωση του, είναι
βασική προϋπόθεση για την εν συνεχεία ανάπτυξη των υποδομών και των συστημάτων
κατά τρόπο που να εξυπηρετούν τους στόχους που έχουν τεθεί.
Κεντρικό λοιπόν ζήτημα είναι ο καθορισμός του είδους της
ανάπτυξης για τον νομό, ανάλογα με τις δυνατότητες, τα ισχυρά του σημεία και
τις ευκαιρίες, κύρια τις μακροχρόνιες.
Στην
εργασία αυτή εξετάζονται κάποια βασικά
χαρακτηριστικά του νομού και σε σχέση με αυτά τα ζητήματα που αφορούν
την ανάπτυξη και λειτουργία των συστημάτων μεταφοράς. Δεδομένης της ευρύτητας
του αντικειμένου και της εξειδικευμένης αναφοράς στο συνέδριο αυτό άλλων
ομιλητών σε επί μέρους θέματα, η εργασία αυτή επικεντρώνεται επιλεκτικά σε
θέματα που αφενός μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, αφετέρου ενισχυτικά
σε σχέση με άλλες παρουσιάσεις – απόψεις.
Πολλές ιδέες και προτάσεις που
παρουσιάζονται προέρχονται από σχετικές διπλωματικές εργασίες φοιτητών που
έγιναν υπό την επίβλεψή του γράφοντος, τους οποίους και ευχαριστεί.
2. Κύρια Χαρακτηριστικά του Νομού Σερρών που
επηρεάζουν την ανάπτυξη και λειτουργία των συστημάτων μεταφοράς του.
Ο νομός Σερρών είναι ένας από
τους επτά νομούς της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, όπου καταλαμβάνει το ανατολικό
τμήμα της από τα βουλγαρικά σύνορα μέχρι το Αιγαίο Πέλαγος.
Στο κεντρικό μέρος του αναπτύσσεται η πεδιάδα των Σερρών που
διασχίζεται από τον ποταμό Στρυμώνα, ενώ περικλείεται
από οροσειρές, στα δυτικά από αυτές της Κερκίνης – Βερτίσκου – Κερδυλίων και στα
ανατολικά από εκείνες του Όρβηλου – Μενοικίου – Παγγαίου.
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ
σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ του 1998 φαίνεται να
είναι το μικρότερο σε σχέση με τους λοιπούς νομούς της Βορείου Ελλάδος, έχοντας
ξεπεραστεί και από το νομό Γρεβενών.
Ο πληθυσμός του νομού παρουσιάζει τάση
πτωτική, τόσο σαν ποσοστό του πληθυσμού της Ελλάδος όσο και της Περιφέρειας
Κεντρικής Μακεδονίας (Διάγραμμα 1).
Διάγραμμα 1: Πληθυσμός
του Νομού Σερρών ως % του πληθυσμού της Π.Κ.Μ. και
της Ελλάδας
Συνδέεται οδικά και σιδηροδρομικά με την
Θεσσαλονίκη, κύριο πόλο ανάπτυξης για ολόκληρη τη Β. Ελλάδα και αποτελεί
αναγκαστική περιοχή διέλευσης για τα συστήματα χερσαίων μεταφορών (οδικά,
σιδηροδρομικά) με προορισμό: προς τα ανατολικά, την Ανατολική Μακεδονία, Θράκη
, Τουρκία και προς βόρεια, μέσω του λεγόμενου «ανατολικού άξονα», την
Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία και λοιπές χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Η σημασία
του ανατολικού άξονα ενισχύθηκε μετά τα γνωστά γεγονότα διαμελισμού την
Γιουγκοσλαβίας, αλλά για διαφόρους λόγους δεν λειτούργησε ικανοποιητικά.
Οι μεταφορές στον νομό προσώπων και
αγαθών γίνονται κύρια οδικά και σε πολύ μικρότερο βαθμό, σιδηροδρομικά. Οι
σιδηροδρομικές μεταφορές παρουσιάζουν την τυπική εικόνα του δικτύου σε όλη τη
χώρα, δηλ. έλλειψη διπλής γραμμής, μεγάλες διαδρομές, καθυστερήσεις κ.λ.π. Οι
θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές εξυπηρετούνται κυρίως από το λιμάνι και το
αεροδρόμιο ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της Θεσσαλονίκης αντίστοιχα και σε πολύ μικρότερο βαθμό
από εκείνα της Καβάλας.
Οι χρονοαποστάσεις της πόλης των
Σερρών με διάφορα μεταφορικά μέσα, σε σχέση με τον βασικό λειτουργικό άξονα της
χώρας Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Αλεξανδρούπολη, φαίνονται στον Πίνακα 1.
Πίνακας 1:
Χρονικές Αποστάσεις των Σερρών από Αλεξανδρούπολη, Θεσσαλονίκη και Αθήνα (σε
ώρες)
|
|
Λεωφορείο |
Τρένο |
Αεροπλάνο |
Φορτηγό
Αυτοκίνητο |
|
|
|
|
Απλό |
Express |
|
|
Αλεξανδρούπολη
|
-------- |
4 |
3,5 |
-------- |
4,5 |
|
Θεσσαλονίκη |
1,3 |
3 |
2 |
-------- |
1,5 |
|
Αθήνα |
8,5 |
11 |
8 |
3,01 |
10 |
Πηγή (1)
3.
Βασικοί αναπτυξιακοί τομείς του Νομού Σερρών και εξυπηρέτηση τους από τα
Συστήματα μεταφοράς
Η Βιομηχανία στον Νομό
Σερρών χωροθετείται κύρια στη θεσμοθετημένη βιομηχανική ζώνη καθώς και στην ευρύτερη
περιοχή της πόλης των Σερρών. Μικρότερες μεταποιητικές μονάδες υπάρχουν σε
ορισμένους Καποδιστριακούς Δήμους. Εξαίρεση αποτελεί
η σημαντική βιομηχανική μονάδα FIBRAN η
οποία σε πείσμα των θεωριών χωροθέτησης της
βιομηχανίας έχει δημιουργηθεί κοντά στον οικισμό της Τερπνής για λόγους που έχουν σχέση κύρια με τον
πατριωτισμό και την αγάπη για τον τόπο καταγωγής, του ιδιοκτήτη της.
Η βιομηχανική ζώνη ευρίσκεται πολύ
κοντά στον οδικό άξονα Θεσσαλονίκης –
Προμαχώνα και εξυπηρετείται ικανοποιητικά.
Από πρώτη άποψη η θέση του νομού δείχνει
να έχει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη επιχειρήσεων που
προσανατολίζονται ή αξιοποιούν δυνατότητες σχετιζόμενες με τις πρώην ανατολικές
χώρες. Στην πράξη αυτό δεν έγινε ακόμη και ένας βασικός λόγος κατά την άποψη
του γράφοντος είναι η πολύ ανεπαρκής
λειτουργία των τελωνείων Ελληνικού και
Βουλγαρικού στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Παρά τις
μέχρι τώρα εξαγγελίες και διακηρυγμένες προθέσεις, η τραγική πραγματικότητα
είναι το σχεδόν καθημερινό φαινόμενο της ύπαρξης τεράστιων ουρών από φορτηγά
στα σύνορα, ιδιαίτερα στην Ελληνική πλευρά. Η αναμονή μπορεί σε πολλές
περιπτώσεις να ξεπερνά τις 48 ώρες.
Μια τέτοια κατάσταση ακυρώνει από μόνη
της τα όποια τεχνικά έργα βελτίωσης ή δημιουργίας νέων οδικών αξόνων, όπως
επίσης τις προοπτικές ουσιαστικής συνεργασίας, ανάπτυξης συμπληρωματικών επιχειρήσεων εκατέρωθεν των συνόρων.
Οι επιπτώσεις της προηγούμενης κατάστασης ιδιαίτερα για τις ελληνικές
επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες στην Βουλγαρία και μεταφέρουν προς εκεί
από την Ελλάδα πρώτες ύλες είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική δεδομένου ότι αυξάνει
το γενικευμένο κόστος των Logistics
(μεταφορά, αποθήκευση, παραγωγή, επικοινωνίες), μειώνει την ανταγωνιστικότητα
τους, τις ωθεί σε αναζήτηση άλλων τόπων προμήθειας πρώτων υλών – διάθεσης προϊόντων.
Η εξομάλυνση της λειτουργίας της
διασυνοριακής κίνησης με ελαχιστοποίηση των χρόνων αναμονής στο μεσοδιάστημα
μέχρι την εισδοχή της Βουλγαρίας στην Ε.Ε, θα πρέπει
να είναι διεκδίκηση υψηλής
προτεραιότητας για το νομό, τη χώρα γενικότερα και να προωθηθεί πιο
αποτελεσματικά σε κυβερνητικό επίπεδο.
Η τουριστική
ανάπτυξη μολονότι προχώρησε με κάποια ουσιαστικά βήματα ιδιαίτερα με το
ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για το οικοσύστημα της Κερκίνης,
τον Λαϊλιά,και το αυτοκινητοδρόμιο, εντούτοις
υπολείπεται κατά πολύ από την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει ο
νομός.
Ο νομός υστερεί πιστεύω σημαντικά στην διαμόρφωση
του προσώπου του και στην κατάλληλη προβολή του. Προσωπική
διαπίστωση είναι ότι λίγοι σχετικά Θεσσαλονικείς τον έχουν επισκεφθεί ή
γνωρίζουν τις ευκαιρίες αναψυχής – πολιτισμού που προσφέρει, ενώ η αντίληψή
τους για τα προηγούμενα και για την χρονοαπόσταση είναι μάλλον λανθασμένη.
Παρά τις αξιόλογες προσπάθειες που έγιναν
τα τελευταία χρόνια, απαιτούνται πιο εντατικές και συστηματικές δράσεις
προβολής για την μεταβολή των αντιλήψεων, αλλαγή της παρούσας εικόνας και
διαμόρφωση νέας.
Για την
αξιοποίηση ευκαιριών αγροτουρισμού απαιτείται
ένα πλέγμα δράσεων που πρέπει να σχεδιασθεί με γνώση, αγάπη και φαντασία.
Για τις ορεινές, ημιορεινές περιοχές
απαιτούνται κατάλληλες οδικές συνδέσεις (δασικές ή επαρχιακές οδοί) που όμως θα
πρέπει να σχεδιασθούν σαν σύστημα κεντρικά σε επίπεδο περιφέρειας και νομού και
να μην αφεθούν αποκλειστικά στους κατά τόπους Δήμους.
Παράλληλα θα πρέπει να συντηρηθούν
υφιστάμενα και να σχεδιασθούν, όπου είναι αναγκαίο, νέα μονοπάτια για τον περιπατητικό
τουρισμό.
Ο οικολογικός τουρισμός και οι δραστηριότητες που μπορούν να
αναπτυχθούν γύρω από αυτόν είναι δυνατόν να αποτελέσουν ισχυρό χαρτί της
ανάπτυξης του νομού με την έννοια του «μοναδικού προϊόντος» (unique selling product). Οι διάφοροι πόλοι έλξης
όπως η λίμνη της Κερκίνης, η οροσειρά του Μπέλες τα σπήλαια Αλιστράτης και
των πηγών του Αγγίτη (Ν. Δράμας),
το Φαράγγι του Αγγίτη, το δάσος Λαϊλιά,
το Δέλτα του Στρυμώνα,
ο ίδιος ο Στρυμόνας και το πρόχθιο οικοσύστημα του
πρέπει να συνδεθούν κατάλληλα οδικά, και όπου είναι εφικτό – κατάλληλο με
μονοπάτια, με επαρκή σήμανση, ορισμό και κατάλληλη διαμόρφωση χώρων στάθμευσης
οχημάτων.
Ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί
επίσης να λειτουργήσει σαν πόλος έλξης αυτόνομα ή συμπληρωματικά με τους άλλους
τομείς του τουρισμού. Τα πολυάριθμα μνημεία και ιδιαίτερα οι αρχαιολογικοί
χώροι του νομού χρειάζονται διάσωση ( από του αρχαιοκάπηλους), ανάδειξη με
ανασκαφές αναστηλώσεις, ιστορική τεκμηρίωση, και τέλος προβολή. Ο γράφων θεωρεί
παράδειγμα προς αποφυγή τις επεμβάσεις που έγιναν στο μνημείο - λουτρό του Αγγίστρου και ελπίζει κάποτε να απομακρυνθούν οι άσχημες
προσθήκες. Όσον αφορά την πληροφόρηση, παρά την μεγάλη παραγωγή έντυπου και
ηλεκτρονικού υλικού παραμένει η έλλειψη ενός μικρού πτυσσόμενου και μονόφυλλου
ίσως φυλλαδίου που να αναφέρεται συνοπτικά στα κύρια αξιοθέατα, τα μουσεία της
πόλης των Σερρών, στο περιεχόμενο και τις ώρες λειτουργίας τους: Αρχαιολογικό,
Εκκλησιαστικό, Σαρακατσαναίων, Βλάχων, συλλογής Χατζηλία
και το οποίο θα διατίθεται στον επισκέπτη της πόλης σε κατάλληλα σημεία (π.χ.
ξενοδοχεία, σιδηροδρομικό σταθμό, σταθμό ΚΤΕΛ
κ.τ.λ.). Η δημιουργία επίσης θεματικών μουσείων - πόλων έλξης σε διάφορες
περιοχές του νομού, έτσι ώστε να παρέχουν στον επισκέπτη λόγους για την
περιήγηση του μαζί με τις φυσικές ομορφιές και άλλα ενδιαφέροντα, κρίνονται σαν
σημαντικές δράσεις. Σαν τέτοια παραδείγματα ανάπτυξης θεματικών μουσείων
αναφέρονται εδώ η πρόταση δημιουργίας θεματικού μουσείου της πυροβασίας στην
Αγία Ελένη,θεματικού μουσείου του Κάρου και της
Ιστορίας του Σκοπού (αντιπροσωπευτικής της Ανατολικής Θράκης) στον Ν. Σκοπό.
Η προσεκτική καταγραφή, σωστή αναβίωση,
κατάλληλη διευθέτηση των χώρων διενέργειά τους, προβολή επίσης των πολλών
πανηγύρεων, δρωμένων, που λαμβάνουν χώρα στον Νομό με κορυφαία αυτά των Αναστεναριών της Αγίας Ελένης της Κερκίνης
καθώς επίσης και της Γυναικοκρατίας στην Μονοκλησιά ,
κρίνεται απαραίτητη. Εδώ επίσης θα πρέπει να συνοδευθούν
με δράσεις που διευκολύνουν την μετάβαση στάθμευση παραμονή του επισκέπτη.
Χαρακτηριστική είναι πιστεύω η σταδιακά, ποιοτική υποβάθμιση του πανηγυριού της
Αγία Ελένης λόγω αδιαφορίας του τοπικού Δήμου στην ορθολογική αντιμετώπιση
προβλημάτων στάθμευσης επισκεπτών, ηχορύπανσης από το λούνα παρκ
κ.λ.π. στην διάρκεια του δρώμενου.
Οι μεταφορές με παραδοσιακά μέσα όπως
κάρα, πορθμείο στον Στρυμόνα (σάλι) περιήγηση με παραδοσιακές βάρκες στα
ποτάμια, κανάλια, λίμνη Κερκίνης, ακόμα μπορούν να
αποτελέσουν σημαντικές δράσεις έλξης τουριστών σε ένα δίκτυο οικοτουρισμού – αγροτουρισμού.
Ο θαλάσσιος τουρισμός θα
διευκολυνθεί σημαντικά προς την ποιοτική αναβάθμιση του, με την δημιουργία του
λιμένα τουριστικών σκαφών που προτείνεται στον λιμένα της Αμφίπολης.
Η πόλη των Σερρών αποτελεί τον κύριο
μοχλό ανάπτυξης του νομού, όπου συγκεντρώνεται περίπου το 27,2 % (2001) του
πληθυσμού του νομού με τάσεις υδροκεφαλισμού για τον νομό, όπου το 1971 ήταν
20,2 % (Διάγραμμα 2).
Διάγραμμα 2: Χρονική
εξέλιξη του πληθυσμού της πόλης και του νομού Σερρών και αντίστοιχη εξέλιξη του
ποσοστού του πληθυσμού νομού/πόλης
Ο πληθυσμός του νομού παρουσιάζει τάση πτωτική τόσο σαν
ποσοστό του πληθυσμού της Ελλάδος όσο και της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
Η ιστορική πόλη των Σερρών με τα θαυμάσια
Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία τα αρχοντικά, τις ολάνθιστες συνοικίες έχει
υποστεί στα τελευταία σαράντα περίπου χρόνια μια ληστρική εκμετάλλευση και
καταστροφή. Η κερδοσκοπία στην γη μέσω της αντιπαροχής αλλοίωσε βασικά
χαρακτηριστικά της πόλης και ύψωσε τείχη σε θαυμάσιες συνοικίες όπως π.χ. το
«Καλκάνι» ή άξονες αναψυχής όπως η «Μεραρχίας». Η πόλη και οι κάτοικοι της
αφέθηκαν στην καταστροφή, συμμετέχοντας ενεργά και οι ίδιοι, βλέποντας την σαν
ευκαιρία γρήγορου πλουτισμού ή αναπόδραστη σύγχρονη νομοτέλεια.
Το αποτέλεσμα είναι μια πόλη, όπως όλες
σχεδόν της σύγχρονης Ελλάδας με ελάχιστες εξαιρέσεις, που απώλεσε σε μεγάλο
βαθμό τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της, με
πολλά προβλήματα που προέρχονται από την υψηλή πυκνότητα, την αύξηση των Ι.Χ.
τον κλονισμό του κοινωνικού ιστού. Κανείς δεν μπορεί πλέον να ελπίζει σε
ανατροπή της κατάστασης παρά μόνο σε συγκράτησή της, στο μέτρο του δυνατού και
στην προώθηση ανακουφιστικών δράσεων.
Πολεοδομικές, κυκλοφοριακές μελέτες και
ερευνητικά προγράμματα που έχουν εκπονηθεί στο πρόσφατο παρελθόν για λογαριασμό
του Δήμου Σερρών, μετά την αναγκαία επικαιροποίησή
τους, μπορούν να παράσχουν μια καλή γνωστική βάση για την διατύπωση της
ζητούμενης στρατηγικής ανάσχεσης της ποιοτικής υποβάθμισης της πόλης.
Σαν κύριοι άξονες μιας τέτοιας
στρατηγικής αναφέρονται εδώ οι παρακάτω :
Ενίσχυση
των αστικών Δημοσίων συγκοινωνιών, κάνοντας τες πιο
ελκυστικές και βελτιώνοντας την παρεχόμενη εξυπηρέτηση.
Δημιουργία περιφερειακών χώρων στάθμευσης
ιδιαίτερα για τους επισκέπτες της πόλης από την περιφέρεια της, ή πιο μακριά
και σύνδεσή τους με γραμμές Δημοσίων συγκοινωνιών.
Δημιουργία μικρών χωρών «λειτουργικής
στάθμευσης» στο κέντρο αλλά και στις συνοικίες όπου το πρόβλημα είναι έντονο.
Εκτεταμένες πεζοδρομήσεις στο κέντρο, με
ιδιαίτερη μέριμνα για την επαρκή τροφοδοσία των εμπορικών καταστημάτων και των
καταστημάτων αναψυχής σε συγκεκριμένες ώρες.
Διευκόλυνση της χρήσης ποδηλάτου,
μοτοποδηλάτου με δημιουργία κατάλληλων χώρων στάθμευσης σε περιοχές που αυτό
ενδείκνυται.
Ιδιαίτερη μέριμνα ώστε ολόκληρο το σύστημα
μεταφοράς, άξονες κίνησης πεζών, δημόσια μέσα μεταφοράς, να είναι προσβάσιμο από τα «εμποδιζόμενα
άτομα»: ανάπηροι, ηλικιωμένοι, έγκυες, άνθρωποι με προσωρινή αναπηρία, άνθρωποι
που σύρουν ή σπρώχνουν κάποιο καρότσι, που αποδεδειγμένα αποτελούν πάνω από το
50% του πληθυσμού.
Διατήρηση των «σημείων αναφοράς» της πόλης και
όχι μόνο των αξιόλογων μνημείων της έτσι ώστε να διαμορφωθεί και να υπάρχει
αναλλοίωτο κάποιο «γνώριμο πρόσωπο» στον κάτοικο, τον επισκέπτη, τον ξενιτεμένο
που επιστρέφει.
4.
Ανάπτυξη και Λειτουργία των Συστημάτων Μεταφοράς.
Οδικές μεταφορές.
Κυρίαρχο
θέμα σε σχέση με την ανάπτυξη της οδικής υποδομής είναι η δημιουργία της
Εγνατίας Οδού και των κάθετων αξόνων της. Ο κύριος κορμός της Εγνατίας οδού
διασχίζει το νότιο μέρος του νομού, πλην όμως ο κάθετος άξονας που διασχίζει
τον νομό από την περιοχή του Στρυμωνικού κόλπου μέχρι
την πόλη των Σερρών, ενώ περιλαμβάνεται σε ορισμένα φυλλάδια της «Εγνατία Οδός
Α.Ε.» εντούτοις φαίνεται πλέον, μετά από προφορικές διευκρινήσεις που δόθηκαν
από στελέχη της εταιρείας, ότι δεν υφίσταται σαν πρόβλεψη. Η υλοποίηση ενός
τέτοιου άξονα θα διευκόλυνε την εύκολη πρόσβαση ολόκληρου του νομού επί της
Εγνατίας Οδό αλλά και αντίστροφα αυτών που κινούνται επί της Εγνατίας στον
νομό. Ένα τέτοιο έργο φαίνεται να είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό στην προοπτική
δημιουργίας αεροδρομίου στον νομό, αλλά και της αναβάθμισης του λιμένα της
Αμφίπολης.
Στο
βραχύ χρονικό διάστημα πάντως θα πρέπει να ολοκληρωθεί η σύνδεση Σέρρες –
Αμφίπολη με την κατασκευή ιδιαίτερα του τμήματος Ν. Ζίχνη
– Αμφίπολη.
Σημαντικό
θέμα είναι επίσης η ολοκλήρωση του τμήματος Μεσοράχης – Καβάλας που θα δίνει
την δυνατότητα καλύτερης σύνδεσης των δύο γειτονικών πόλεων.
Ο κάθετος άξονας της Εγνατίας,
Θεσσαλονίκης – Λευκώνα – Προμαχώνα είναι έργο που
περιλαμβάνεται στο σχεδιασμό της Εγνατίας Οδού Α.Ε. πλην όμως μόνο σε 17,5
χιλιόμετρα έχουν εκτελεσθεί εργασίες από το σύνολο των 96 χιλιομέτρων ενώ για
τα υπόλοιπα δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί οι μελέτες και επιπλέον δεν έχει
εξασφαλισθεί η χρηματοδότηση της κατασκευής, με αποτέλεσμα να κρίνεται
επισφαλής η υλοποίηση του έργου. Είναι
επιτακτική ανάγκη να ολοκληρωθούν πραγματικά οι αναγκαίες μελέτες εντός του
2003, όπως έχουν προγραμματισθεί από την Εγνατία Οδό Α.Ε,
να κινητοποιηθούν οι τοπικοί φορείς και πολιτικοί ώστε να εξασφαλισθεί η χρηματοδότηση
του έργου και να μην καθυστερήσει ή παραπεμφθεί στις καλένδες, λόγω πρόταξης
άλλων προτεραιοτήτων.
Το
νομαρχιακό οδικό δίκτυο θα πρέπει να αναπτύσσεται με την φιλοσοφία του «κυψελωτού δικτύου», όπου να προωθούνται οι συνδέσεις μεταξύ
οικισμών και Καποδιστριακών δήμων, κάτι τέτοιο
φαίνεται να έχει υιοθετηθεί σε σημαντικό
βαθμό από την Διεύθυνση Τεχνικών υπηρεσιών της Νομαρχίας Σερρών (Δ.Τ.Υ.Ν.Σ.). Συστηματική προσπάθεια θα πρέπει να καταβληθεί
ώστε οι όποιες παρακαμπτήριες οικισμών δημιουργούνται, να διαφυλαχθούν από την
παρόδια οικοδόμηση και τη συνακόλουθη κυκλοφοριακή σύνδεση πάνω σ’ αυτές με
αποτέλεσμα τον εγκλωβισμό τους και σε πολλές περιπτώσεις την ακύρωση της
λειτουργίας τους.
Η Δ.Τ.Υ.Ν.Σ.
θα πρέπει επίσης να συντονίσει υπηρεσίες του υπουργείου Γεωργίας αλλά και Καποδιστριακούς Δήμους για τον σχεδιασμό ενός βασικού
αγροτικού δικτύου με υψηλές προδιαγραφές για την κυκλοφορία βαρέων οχημάτων
καθώς αντίστοιχα και ενός δικτύου δασικών οδών που να διατρέχει τους ορεινούς
και ημιορεινούς όγκους, καθιστώντας προσβάσιμες τις
δυνατότητες αναψυχής σ’ αυτούς, παράλληλα όμως που να μην οχλεί
αλλά να εντάσσεται στο περιβάλλον. Στο
προηγούμενο δίκτυο μπορεί να ενταχθεί και η πρόταση δημιουργίας μια
παραμεθόριας αρτηρίας που να συνδέει τον νομό Σερρών με τους γειτονικούς τους.
Για
την διευκόλυνση των εμπορευματικών μεταφορών αλλά και την αποσυμφόριση
της πόλης των Σερρών από τα φορτηγά που σταθμεύουν ή κινούνται για να
σταθμεύσουν , προτείνεται η δημιουργία ενός «κέντρου εμπορευματικών μεταφορών»
στις παρυφές της πόλης ενδεχόμενα προς την περιοχή του Λευκώνα
ώστε να γειτνιάζει με την Βιομηχανική ζώνη και την οδό Θεσσαλονίκης –
Προμαχώνα. Στον χώρο αυτό μπορεί να επιδιωχθεί σταδιακά η εγκατάσταση
μεταφορικών επιχειρήσεων και επιχειρήσεων Logistics που
θα προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες στην ευρύτερη περιοχή.
Είναι
επίσης σκόπιμο να αναπτυχθούν χώροι στάθμευσης αγροτικών μηχανημάτων και βαρέων
οχημάτων στους μεγάλους οικισμούς του νομού με στόχο την αποσυμφόριση
του οδικού δικτύου τους όπου σήμερα σταθμεύουν, αποτελώντας κίνδυνο πρόκλησης
ατυχημάτων και επίσης συμβάλλοντας αρνητικά στην ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Για τις μεταφορές
επιβατών, το ΚΤΕΛ του νομού σε συνεργασία με τους καποδιστριακούς δήμους , θα πρέπει να εξετάσει την
δρομολόγηση διαδημοτικών γραμμών, αλλά και την πειραματική εφαρμογή νέων τύπων
δρομολόγησης όπως είναι «λεωφορείο με
κλήση».Σημαντικό κρίνεται επίσης το ζήτημα της προμήθειας οχημάτων προσβάσιμων στα Άτομα με Αναπηρίες καθώς και η ανάπτυξη προσβάσιμων σταθμών και στάσεων , θέμα για το οποίο θα πρέπει να υπάρξει και η αντίστοιχη
διατύπωση αιτήματος για πρόσθετη επιχορήγηση από την πολιτεία.
Σιδηροδρομικές μεταφορές.
Ο νομός Σερρών διασχίζεται σε
όλο του το μήκος από τη γραμμή Θεσσαλονίκης – Αλεξανδρούπολης. Η χάραξη αυτή
διευκόλυνε, ιδιαίτερα στο παρελθόν , την διακίνηση επιβατών και εμπορευμάτων
στο μεγαλύτερο τμήμα του νομού.Σήμερα τα σημαντικά
πλεονεκτήματα των οδικών μεταφορών έχουν ακυρώσει το προηγούμενο πλεονέκτημα
του νομού σε σχέση με τον Σιδηρόδρομο
Το μεγάλο μήκος της χάραξης ,
όσον αφορά την σύνδεση με τη Θεσσαλονίκη, το μητροπολιτικό κέντρο της Β.
Ελλάδας, καθιστά τις όποιες βελτιώσεις ανεπαρκείς για παροχή ανταγωνιστικής
προς τις οδικές μεταφορές εξυπηρέτισης.
Η δημιουργία μιας υψηλών
προδιαγραφών σύνδεσης της Θεσσαλονίκης με τις Σέρρες σε νέα Χάραξη, που θα
επιτρέψει τη λειτουργία προαστιακού
σιδηροδρόμου, πρέπει να αποτελεί στρατηγικό στόχο της πόλης προκειμένου να επωφεληθεί από τα σημαντικά
πλεονεκτήματα, τόσο της γρήγορης και οικονομικής σύνδεσης με τη Θεσσαλονίκη, όσο
και μέσω αυτής με την Αθήνα.
Θαλάσσιες μεταφορές.
Η ανάπτυξη του λιμένα της Αμφίπολης σε
εμπορικό λιμένα φαίνεται να περιορίζεται από δύο παράγοντες. Ο πρώτος είναι η
ένταξη της οικολογικά ευαίσθητης περιοχής στο NATURA και οι αδυναμίες εκτέλεσης έργων και ανάπτυξης
δραστηριοτήτων που ανταγωνίζονται το οικοσύστημα. Ο δεύτερος, και ίσως ο
ουσιαστικότερος, είναι ότι διεθνώς παρατηρείται μια τάση συγκέντρωσης των
λιμένων, όπου παραδοσιακά λιμάνια καταργούνται, ενώ δημιουργούνται λίγα νέα με
πολύ μεγάλες όμως δυνατότητες. Η σχετική γειτνίαση του λιμένα της Αμφίπολης με
αυτόν της Θεσσαλονίκης και της Καβάλας, όπου έχουν γίνει σημαντικότατες
κρατικές επενδύσεις για την ανάπτυξη της υποδομής και τον εξοπλισμό, καθιστούν
την επένδυση δημιουργίας στο ενδιάμεσο τους, νέου λιμένα , επισφαλή.
Αεροπορικές μεταφορές.
Για λόγους επενδυτικούς ,
παρόμοιους με αυτούς της δημιουργίας του λιμένα της Αμφίπολης, φαίνεται να
είναι επισφαλής και η δημιουργία νέου αεροδρομίου στο νομό Σερρών. Ιδιαίτερα
μάλιστα αν ληφθούν υπόψη οι επενδύσεις που έγιναν και αυτές που
προγραμματίζονται για το αεροδρόμιο ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της Θεσσαλονίκης.
Όσον αφορά το σύνολο του
συστήματος μεταφορών του νομού διατυπώνονται οι παρακάτω γενικές προτάσεις:
·
Υπάρχει ανάγκη συγκέντρωσης και τήρησης στοιχείων για το
σύνολο του συστήματος συγκοινωνιών – μεταφορών σε επίπεδο νομού και η
δημιουργία για το σκοπό αυτό μιας κατάλληλης βάσης δεδομένων με τη μορφή
Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών. Άμεση είναι επίσης η ανάγκη για παραγωγή
κάποιου ψηφιακού χαρτογραφικού υπόβαθρου του νομού που θα μπορεί να διατίθεται,
ελεύθερα στους φοιτητές και μελετητές προκειμένου να εκπονούν εργασίες τους,
αλλά επίσης πρωτίστως και στις διάφορες υπηρεσίες του νομού.
·
Η Δ.Τ.Υ.Ν.Σ. θα πρέπει να
παρακολουθεί και να συντονίζει την δημιουργία όλων των επί μέρους οδικών
δικτύων του νομού: εθνικό, επαρχιακό, αγροτικό, δασικό, μονοπατιών, να
παρακολουθεί την κατάστασή τους και να συντονίζει τις υπηρεσίες που είναι
επιφορτισμένες με την συντήρησή τους.
·
Ο περιορισμός των τροχαίων ατυχημάτων είναι σύνθετο
πρόβλημα που απαιτεί: κατάλληλη παιδεία του πληθυσμού, εκπαίδευση των υποψηφίων
οδηγών, κατάλληλη οδική υποδομή, κατάλληλα οχήματα κ.λ.π. και επομένως
ενέργειες σε διάφορα επίπεδα για τον περιορισμό τους. Οι αναγκαίες δράσεις
αφορούν πολλά επίπεδα όπως κράτους, περιφέρειας, νομού, τοπικό, οικογένειας,
ατομικό. Η εξειδίκευση των δράσεωνπου ενδείκνυται και
που μπορούν να γίνουν, εκφεύγει από τα στενά πλαίσια
της παρουσίασης αυτής, θα πρέπει όμως να απασχολήσει τον νομό, τόσο σε
νομαρχιακό, όσο και σε επίπεδο ΟΤΑ.
·
Απαιτείται μια συνολική μελέτη για το σύστημα μεταφορών
του νομού, προσώπων αγαθών, υποδομής, μέσων σύμφωνα με τους βασικούς
αναπτυξιακούς άξονες του νομού όπως αυτοί έχουν διατυπωθεί στο παρελθόν και
αναθεωρούνται με διάφορες αφορμές ή γεγονότα όπως π.χ. το παρόν αναπτυξιακό
συνέδριο.
Ο
κ. Αριστοτέλης Νανιόπουλος είναι Διπλωματούχος
Αγρονόμος - Τοπογράφος Μηχανικός και Αρχιτέκτονας Μηχανικός του Α.Π.Θ., έχει
πτυχίο Master σε Επιχειρησιακή Έρευνα από το Πανεπιστήμιο Cranfield της Αγγλίας και διδακτορικό στα Συστήματα Μεταφοράς από
το τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ., όπου και εργάζεται σαν Αναπληρωτής
Καθηγητής (Τομέας Μεταφορών Συγκοινωνιακής Υποδομής Διαχείρισης Έργων και
Ανάπτυξης).