ΘΕΜΑ: ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΣΤΟ Ν. ΣΕΡΡΩΝ

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΟΥΒΕΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΙΚΑ ΣΕΡΡΩΝ

Η πρωτοβάθμια περίθαλψη αποτελεί το πρώτο επίπεδο του συστήματος. Εκεί δηλαδή που ο ασθενής έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τις επίσημες υπηρεσίες υγείας. Σε αυτό το επίπεδο πρέπει και μπορεί να αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά το 90% των προβλημάτων υγείας. Γι αυτό το λόγο μέσα από την οργάνωση των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης πρέπει να διασφαλίζεται

Α) Υψηλή προσπελασιμότητα των υπηρεσιών δηλαδή απουσία οργανωτικών, λειτουργικών, διοικητικών, γεωγραφικών και οικονομικών φραγμών και

Β) Υψηλή διαθεσιμότητα, δηλαδή πλήρης και συνεχή κάλυψη για όλο το 24ωρο και για 365 μέρες το χρόνο.

Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1397/ 83 η πρωτοβάθμια περίθαλψη, τόσο στις αγροτικές όσο και στις αστικές περιοχές, πρέπει να παρέχεται από τα Κ.Υ με τα περιφερειακά τους Ιατρεία.

Ο νομός αυτός, που στη μεγαλύτερή του έκταση ισχύει και σήμερα, έθεσε για πρώτη φορά τα θεμέλια για ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας προέβλεπε τη δημιουργία ικανού αριθμού Κέντρων Υγείας και περιφερειακών Ιατρείων, που θα κάλυπταν πλήρως τις ανάγκες υγείας όλων των πολιτών.

Σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα ανεγέρθηκαν και εξοπλίστηκαν σχεδόν όλα τα προβλεπόμενα από το νόμο Κέντρα Υγείας μη αστικού τύπου και σήμερα με τη λειτουργία τους βελτίωσαν κατά πολύ την κατάσταση στις αγροτικές περιοχές.

Στις αστικές περιοχές αντίθετα, οι προβλέψεις του νόμου δεν υλοποιήθηκαν, τουλάχιστον όσο αφορά την πρωτοβάθμια περίθαλψη και τη δημιουργία Κέντρων Υγείας, με αποτέλεσμα η κατάσταση να παραμένει ως είχε, δηλαδή κατακερματισμός των υπηρεσιών σε επίπεδο οργάνωσης και λειτουργίας με πληθώρα φορέων, διαφοροποιήσεις στον τρόπο και τις διαδικασίες παροχής των φροντίδων και σημαντικές ανισότητες στο εύρος και την ποιότητα αυτών.

Με βάση το χρηματοδοτικό κριτήριο, οι υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης στο Νόμο μας προσφέρονται σήμερα από τους εξής φορείς.

1. Το Κράτος μέσω των Κέντρων Υγείας και των περιφερειακών Ιατρείων για αγροτικές περιοχές και τα εξωτερικά Ιατρεία του Νοσοκομείου για την Πόλη. Κύρια πηγή χρηματοδότησης είναι ο κρατικός προϋπολογισμός και σε μικρότερο ποσοστό τα ασφαλιστικά ταμεία.

2. Τους ασφαλιστικούς οργανισμούς, μέσω των πολυιατρείων κυρίως από τις εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών.

3. Τον ιδιωτικό τομέα, που αποτελεί σημαντικό τμήμα και χρηματοδοτείται κυρίως από το οικογενειακό εισόδημα των νοικοκυριών και τα ασφαλιστικά ταμεία.

ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ

Η χωροθέτηση των Κέντρων Υγείας έγινε με βάση γεωγραφικά και πληθυσμιακά κριτήρια. Σήμερα λειτουργούν 8 Κ. Υ και 47 περιφερειακά Ιατρεία.

Παρά την πολύ ταχεία υλοποιήση του κτιριολογικού προγράμματος ανέγερσης των Κ.Υ και τον άμεσο εξοπλισμό τους με τα κατάλληλα μηχανήματα, υπάρχουν σήμερα σοβαρά προβλήματα στελέχωσης τους με το αναγκαίο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.

Η μέση κάλυψη των Κ.Υ σε ιατρικό προσωπικό είναι περίπου το 50% των συστημένων

Προβλήματα έλλειψης προσωπικού δεν υπάρχουν μόνο στις ιατρικές αλλά και στις νοσηλευτικές και διοικιτικές υπηρεσίες των Κ.Υ όπου η μέση κάλυψη ανέρχεται περίπου το 50% των συστημένων θέσεων.

Κάθε Κ.Υ σχεδιάστηκε ετσι ώστε να διαθέτει όλους εκείνους τους χώρους και τον εξοπλισμό για να καλύπτει όλο το φάσμα της πρωτοβάθμιας ιατρικής φροντίδας, δηλαδή διάγνωση και θεραπεία κοινών νοσημάτων και τραυματισμών, βραχεία νοσηλεία και οδοντιατρική φροντίδα. Διαθέτει επίσης μικροβιολογικό και ακτινολογικό εργαστήριο, καθώς και ασθενοφόρο για τη διακομιδή ασθενών στο νοσοκομείο όταν αυτό απαιτείται.

Παρά τις πολλές ελλείψεις και τα μεγάλα προβλήματα, τα στοιχεία δείχνουν οτι η προσφορά υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης από τα Κ. Υ είναι πολύ σημαντική σε σχέση πάντα με την προηγούμενη κατάσταση, αφού πέτυχαν να αυξήσουν τη διαθεσιμότητα και προσπελασιμότητα των υπηρεσιών.

Από τα στοιχεία προκύπτει οτι αναλογούν ετησίως τρείς κατά μέσο όρο επισκέψεις στα Κ.Υ ανά κάτοικο, χωρίς να περιλαμβάνονται οι επισκέψεις που έγιναν στο Νοσοκομείο και στα περιφερειακά ιατρεία.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΙΑΤΡΕΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ

Λόγω της μη ανέργεσης ακόμη των Κ.Υ αστικού τύπου και της ελλιπούς στελέχωσης των Κ.Υ τα εξωτερικά ιατρεία του Νοσοκομείου μας επιφορτίζονται σε μεγάλο βαθμό την ευθύνη γι παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης.

Έχει υπολογισθεί ότι ο αριθμός των επισκέψεων στα Ε.Ι του Νοσοκομείου τον τελευταίο χρόνο έχει υπερδιπλασιασθεί. Με βάση τους υπολογισμούς αναλογεί μια επίσκεψη ανά κάτοικο, δηλαδή πάνω από 200.000 επισκέψεις. Από τις επισκέψεις αυτές περισσότερες από τις μισές ανήκουν στον παθολογικό τομέα και οι υπόλοιπες στο χειρουργικό.

Προβλήματα σχετικά με την παροχή υπηρεσιών από τα εξωτερικά ιατρεία δημιουργούνται από το περιορισμένο και μόνο κατά τις πρωινές ώρες ωράριο λειτουργίας αυτών, με αποτέλεσμα η περιορισμένη αυτή διαθεσιμότητα να δυσκολεύει τους εργαζόμενους ασθενείς που επιθυμούν να τα επισκεφθούν.

Τις υπόλοιπες ώρες του 24ωρου οι ασθενείς μπορούν να προσφύγουν μόνο για επείγοντα περιστατικά.

Ακόμη η μέσω των εξωτερικών ιατρείων παροχή υπηρεσιών υγείας δε διασφαλίζει συνέχεια στη φροντίδα, όχι μόνο λόγω της συχνής αλλαγής των γιατρών αλλά και λόγω της έλλειψης μηχανογραφημένου αρχείου ασθενών.

ΙΚΑ

Το ΙΚΑ είναι Ν.Π.Δ.Δ αποτελεί το μεγαλύτερο ασφαλιστικό οργανισμό της χώρας και είναι ο μοναδικός οργανισμός που παρέχει το μεγαλύτερος μέρος των υπηρεσιών υγείας μέσα από ένα δικό του δίκτυο πολυιατρείων. Δικαιούχοι στο κλάδο υγείας δεν είναι μόνο οι δικοί του ασφαλισμένοι αλλά και ασφαλισμένοι και συνταξιούχοι του ΤΕΒΕ, του ΤΑΕ, του ΤΣΑ και άλλων μικρότερων ταμείων.

Στη πόλη μας τα πολυιατρεία στεγάζονται ένα μέρος στο ιδιόκτητο κτίριο, όπως επίσης σε μισθωμένο κτίριο, όπως επίσης σε μισθωμένο κτίριο ένα μεγάλο μέρος των υγειονομικών υπηρεσιών. Η κτιριακή υποδομή είναι ανεπαρκής, ακατάλληλη και δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες.

Υπηρετούν 62 γιατροί όλων των ειδικοτήτων. Διαθέτει σταθμό προστασίας μάνας και παιδιού, ένα πλήρες εξοπλισμένο μικροβιολογικό εργαστήριο – ακτινολογικό εργαστήριο – οδοντοπροσθετικό καθώς και κυτταρολογικό.

Εκεί που η υποδομή του ΙΚΑ σε ανθρώπινους πόρους ή σε εξοπλισμό δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών υγείας των ασφαλισμένων του, τότε συμβάλλεται με κρατικά νοσοκομεία, με ιδιωτικά ακτινοδιαγνωστικά και λοιπά εργαστήρια για υπηρεσίες όπως αξονικές και μαγνητικές τομογραφίες, ψηφιακές αγγειογραφίες, στεφανιογραφίες και λοιπές εξετάσεις, χωρίς την επιβάρυνση των ασφαλισμένων.

Το ΙΚΑ με την παραπάνω υποδομή και στελέχωση προσέφερε το 2002 στους 90.000 περίπου ασφαλισμένους του 350.000 ιατρικές επισκέψεις. Όλες οι υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν. Η μόνη συμμετοχή του ασθενή που ανέρχεται στο 25% του κόστους είναι στα Φάρμακα.

Το μόνιμο ιατρικό προσωπικό υποχρεούται να προσφέρει τις υπηρεσίες του πέντε ημέρες την εβδομάδα επί πεντέμισι ώρες ημερησίως, σε πρωινό ή απογευματινό ωράριο, διατηρώντας το δικαίωμα να ασκεί ιδιωτική ιατρική.

Τα κύρια χαρακτηριστικά καθώς και τα προβλήματα που παρουσιάζουν οι υπηρεσίες υγείας του ΙΚΑ είναι

1. Υψηλή προσπελασιμότητα, χωρίς σημαντικούς οικονομικούς, οργανωτικούς ή διοικητικούς περιορισμούς. Ο κάθε δικαιούχος μπορεί κατά τη διάρκεια λειτουργίας των πολυιατρείων να επισκεφθεί όποια ειδικότητα θέλει, όποτε αυτός το κρίνει απαραίτητο και όσες φορές θέλει.

2. Το σύστημα παρουσιάζει συμπτώματα υπερβάλλουσας ζήτησης και κατανάλωσης. Ο κύριος όγκος των επισκέψεων κατευθύνεται στους γιατρούς ειδικοτήτων παθολογίας ορθοπεδικής, νευρολογίας, καρδιολογίας.

3. Η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών δεν κρίνεται ικανοποιητική. Δεν υπάρχει κανένα πρόγραμμα ελέγχου και διασφάλισης επιπέδου ποιότητας των υπηρεσιών και αποτελεσματικότητας του συστήματος.

4. Δεν υπάρχει στοιχειώδης σύνδεση των παθολόγων με τις υπόλοιπες ειδικότητες της πρωτοβάθμιας και νοσοκομειακής περίθαλψης. Αυτό οδηγεί στον περιορισμό της συνέχειας στη φροντίδα και στην άσκοπη περιπλάνηση του ασθενή στις υπηρεσίες υγείας του Ι.Κ.Α.

5. Παρατηρείται μεγάλη διαρροή ασθενών προς ιδιωτική ιατρική. Από έρευνα που έγινε βρέθηκε ότι οι τέσσερις στους δέκα ασθενείς δήλωσαν ότι σε μία περίοδο δώδεκα μηνών προσέφυγαν μία τουλάχιστον φορά σε κάποιο ιδιώτη γιατρό γιατί δεν εμπιστεύονταν τις υπηρεσίες υγείας του ΙΚΑ ή γιατί ήθελαν και μία δεύτερη γνώμη.

ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Στον ιδιωτικό τομέα υγείας παρατηρούμε τις εξής περιπτώσεις επαγγελματικής δραστηριότητας των γιατρών.

1. Γιατρούς που εργάζονται σε πολυιατρεία ασφαλιστικών οργανισμών

που νομίμως διατηρούν και ιδιωτικό ιατρείο.

2. Γιατρούς συμβεβλημένους με ένα ή περισσότερα ταμεία, που δέχονται στα ιδιωτικά τους ιατρεία και αμοίβονται κατά πράξη και βάση προκαθορισμένων τιμών.

3. Γιατρούς που για διάφορους λόγους δεν μπορούν ή δεν θέλουν να συμβληθούν με ταμεία υγείας και περιορίζονται στην παροχή υπηρεσιών πάνω σε καθαρά ιδιωτική βάση.

Ο ιδιωτικός τομέας δεν αρκέστηκε μόνο στη παροχή υπηρεσιών μέσα από τα ιατρεία, αλλά τα τελευταία χρόνια επένδυσε σημαντικά κεφάλαια και στην υψηλή ιατρική τεχνολογία. Οι περισσότερες επενδύσεις έγιναν στην εξωνοσοκομειακή περίθαλψη και στην υψηλή διαγνωστική τεχνολογία λόγω της προβλεπόμενης υψηλής κερδοφορίας αυτών των επενδύσεων.

Τα κύρια προβλήματα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης

1. Υψηλού βαθμού πολυκερματισμός στο σύστημα. Πληθώρα φορέων με διαφορετικά οργανωτικά και διοικητικά σχήματα που προσφέρουν υπηρεσίες, χωρίς καμιά σύνδεση μεταξύ τους και με πολλές επικαλύψεις

2. Μεγάλη έλλειψη κατάλληλα εκπαιδευμένου ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Η ειδικότητα της γενικής ιατρικής παραμένει χαμηλού επαγγελματικού και κοινωνικού κύρους, με αποτέλεσμα την πολύ μεγάλη έλλειψη γιατρών γενικής ιατρικής. Τις μεγάλες ελλείψεις καλούνται να καλύψουν οι χωρίς ειδικότητα και οι αγροτικοί ιατροί, με συνέπεια να συρρικνώνεται το περιεχόμενο της πρωτοβάθμιας φροντίδας σε απλή συνταγογραφία.

3. Μεγάλες ελλείψεις στη στελέχωση των κέντρων υγείας σε ιατρικό και

νοσηλευτικό προσωπικό.

4. Απουσία θεσμού οικογενειακού γιατρού και έλλειψη συστήματος παραπομπών, με συνέπεια ο ασθενής να μην έχει σταθερό σημείο αναφοράς, να καταφεύγει σε άσκοπη περιπλάνηση εντός του συστήματος, προκαλώντας έτσι πληθωρισμό επισκέψεων και οδηγώντας το όλο σύστημα σε αναπολεσματικότητα.

5. Περιορισμένη διαθεσιμότητα των υπηρεσιών κατά τις απογευματινές και βραδινές ώρες.

6. Χαμηλή αξιοπιστία του συστήματος με αποτέλεσμα οι ασθενείς να αναζητούν και μία δεύτερη γνώμη είτε προσφεύγοντας σε άλλο γιατρό του συστήματος είτε πολύ συχνά σε ιδιώτες, γεγονός που δημιουργεί πρόσθετες δαπάνες και υπερφόρτωση του συστήματος ή ακυρώνει εν μέρει τον δωρεάν χαρακτήρα της περίθαλψης.

ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ

Η οδοντιατρική περίθαλψη, που αποτελεί μέρος της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, παρέχεται από τους οδοντιάτρους του ΕΣΥ στο νοσοκομείο και στα Κ.Υ, από τους οδοντιάτρους του ΙΚΑ και από ιδιώτες.

Η χρηματοδότηση προέρχεται στην πρώτη περίπτωση από τον κρατικό προϋπολογισμό, στη δεύτερη από εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών, στην Τρίτη από το προσωπικό εισόδημα των ασθενών.

Η οδοντιατρική περίθαλψη που παρέχεται οδοντιατρικές υπηρεσίες που αφορούν στη αντιμετώπιση εκτάκτων περιστατικών και στη κάλυψη ατόμων, τα οποία απαιτούν νοσοκομειακό περιβάλλον στην αντιμετώπιση εκτάκτων περιστατικών και στη κάλυψη ατόμων , τα οποία απαιτουν νοσοκομειακό περιβάλλον στην αντιμετώπιση των οδοντιατρικών τους προβλημάτων ( καρδιοπαθείς, διαβητικοί, νεφροπαθείς κλπ )

Το ΙΚΑ καλύπτει σφραγίσματα, οδοντοστοιχίες και κινητή προσθετική για τους ασφαλισμένους του. Ακόμη προσφέρει ορθοδοντική στα παιδιά μέχρι 15 ετών. Οι ασθενείς δεν συμμετέχουν στο κόστος και οι γιατροί είναι μερικής απασχόλησης. Τόσο στο ΙΚΑ, όσο και στα ΚΥ η προσφερόμενη οδοντιατρική περίθαλψη χαρακτηρίζεται χαμηλής ποιότητας και το όλο σύστημα έχει στα μάτια των χρηστών περιορισμένη αξιοπιστία.

ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ

Η επείγουσα προνοσοκομειακή φροντίδα αποτελεί το σύνδεσμο μεταξύ πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας περίθαλψης.

Την ευθύνη για την παροχή υπηρεσιών επείγουσας προνοσοκομειακής φροντίδας έχει το εθνικό κέντρο άμεσης βοήθειας ( ΕΚΑΒ ) το οποίο είναι Ν.Π.Δ.Δ, ιδρύθηκε με το Νόμο 1579/85 και έχει έδρα την Αθήνα.

Η έναρξη λειτουργίας του έγινε την 01.01.1989 και συνχονεύτηκαν σε αυτό τα τότε λειτουργούντα κέντρα άμεσης βοήθειας.

Ασθενοφόρα διαθέτουν εκτός από το ΕΚΑΒ το νοσοκομείο και τα Κ.Υ.

Δυστυχώς δεν έχει την ανάπτυξη που προβλέπει ο νόμος και στην ουσία πολλές φορές είναι φορέας που προσφέρει μόνο επείγουσα προνοσοκομειακή διακομιδή και όχι φροντίδα.

Τα μεγαλύτερα προβλήματα του ΕΚΑΒ είναι

Ελλείψεις σε ασθενοφόρα ειδικά εξοπλισμένα και στελεχωμένα που θα μπορούν να προσφέρουν βοήθεια στον εμφραγματία ή στον πολυτραυματία κατά την διάρκεια της μεταφοράς του στο Νοσοκομείο.

Στόχος πρέπει να είναι η ύπαρξη μιας ειδικά εξοπλισμένης κινητής μονάδας ανά 4^ο χλμ. και ένα ασθενοφόρο ανά 17.000 κατοίκους.

Η πορεία ανάπτυξης των υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα είναι, όπως παντού συμβαίνει, στενά συνδεδεμένη με τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις που επικράτησαν στη χώρα τα τελευταία 50 χρόνια.

Παρά τα σημαντικά προβλήματα, συγκροτήθηκε σιγά-σιγά και σήμερα λειτουργεί ένας υγειονομικός τομέας, που απορροφά πάνω από 8% του ΑΕΠ, απασχολεί περίπου το 3% του εργατικού δυναμικού οι δε δείκτες υγείας του Ελληνικού πληθυσμού δεν υπολείπονται εκείνων άλλων αναπτυγμένων χωρών

Αυτό δε σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι δεν υπάρχουν σημαντικά προβλήματα οργάνωσης και διαχείρισης, αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας, ελλείψεις και ανεπάρκειες, παρά τα βήματα προόδου που έγιναν.

Υπό την θεώρηση αυτή υπάρχουν σημαντικά περιθώρια παρεμβάσεων σε επίπεδο οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος.

Εξάλλου ο υγειονομικός τομέας αποτελεί ανοικτό σύστημα

υγείας που συνέχεια αναπτύσσεται και προσαρμόζεται, χωρίς ποτέ να ολοκληρώνεται.